گزارشها و تحلیلها در اواخر سال ۲۰۲۵ نشان میدهد که ایران با یک بحران استراتژیک، با پتانسیل بالای بیثباتی رژیم، به جای فروپاشی کامل سرزمینی، مواجه است. تجزیه ایران
اگرچه فروپاشی کامل قریبالوقوع نیست، رویدادهای داخلی و خارجی اخیر فشار قابل توجهی بر دولت وارد کرده است.
چالشهای خارجی و عقبنشینیهای استراتژیک
حملات نظامی: قابلیتهای نظامی و شبکه منطقهای جمهوری اسلامی ایران در پی مجموعهای از رویدادها در سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ به شدت تضعیف شده است.
اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ یک عملیات هوایی علیه تأسیسات هستهای و موشکهای بالستیک ایران با نام عملیات شیر در حال ظهور آغاز کرد.
این حملات فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را هدف قرار داده و از بین برد و ضربه شدیدی به رهبری نظامی وارد کرد.
این حمله نظامی به دنبال حملات قبلی اسرائیل به پدافند هوایی ایران در آوریل ۲۰۲۴ انجام شد.
بیثباتسازی منطقهای: حملات اخیر و حذف رهبران کلیدی گروههای نیابتی مورد حمایت ایران مانند حزبالله، نفوذ منطقهای تهران را به طور قابل توجهی تضعیف کرده است.
تحریمهای هدفمند: ایالات متحده به تشدید تحریمها علیه ایران ادامه داده و شبکه نفتی و افراد دخیل در عملیات قاچاق با روسیه را هدف قرار داده است.
فشارهای داخلی
بحران اجتماعی-اقتصادی: ایران با بدترین بحران اجتماعی-اقتصادی خود در دهههای اخیر دست و پنجه نرم میکند که به نارضایتی عمومی دامن میزند.
تورم و رکود اقتصادی: این کشور با رکود تورمی، تورم بالا و رشد اقتصادی حداقلی مواجه است. تا اواخر سال ۲۰۲۵، تورم بیش از ۴۰ درصد و رشد تنها ۰.۳ درصد است.
بحران آب: کشور در پنجمین سال متوالی خشکسالی قرار دارد. مخازن آب شهرهای بزرگی مانند تهران در سطح بسیار پایینی قرار دارند و این امر منجر به احتمال تخلیه جمعیت پایتخت شده است.
سرکوب سیاسی: رژیم در تلاش برای سرکوب مخالفان، سرکوبها و اعدامها، به ویژه اقلیتها را تشدید کرده است. این اقدام پس از اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در سال ۲۰۲۲ صورت میگیرد.
عدم قطعیت جانشینی: سن بالا و عزیمت قریبالوقوع علی خامنهای، رهبر معظم انقلاب، یک محیط سیاسی نامشخص ایجاد کرده است که در آن خلاء قدرت در حال ظهور است. پیامدهای احتمالی شامل تصاحب قدرت توسط ارتش، روی کار آمدن یک رژیم سرکوبگرتر یا تغییر به سمت منافع ملی عملگرا، مشابه چین پس از مائو تسهتونگ، است.
تنشهای قومی: اگرچه این کشور یک کشور مصنوعی نیست، اما ترکیب قومی متنوع آن میتواند در صورت فروپاشی رژیم منجر به بیثباتی شود. با توجه به اینکه تنها ۵۰٪ از جمعیت فارس هستند، این نگرانی وجود دارد که اقلیتهای قومی مانند آذریها، بلوچها و کردها ممکن است به دنبال خودمختاری بیشتر یا جدایی باشند.
چشماندازهای رژیم
با وجود چالشها، دولت ایران در تلاش است تا از فضای فعلی عبور کند.
تابآوری تاکتیکی: این رژیم با ترکیب تابآوری نهادی، ایجاد اتحادهای جدید با کشورهایی مانند روسیه و چین و توسعه قابلیتهای نظامی نامتقارن، اقدام تطبیقی دولتی را نشان داده است.
بازدارندگی از اقدام نظامی: تهران قصد دارد تا حد امکان درگیری بعدی را به تأخیر بیندازد تا آمادگی خود را بازیابی و بهبود بخشد.
تغییرات دیپلماتیک: ایران در حال بررسی یک رویکرد دیپلماتیک عملگرایانهتر با همسایگان عرب خود است تا قدرت نرم خود را تقویت کند، در حالی که همچنان موضع سرسختانهای در برابر تعامل با ایالات متحده دارد.
در حالی که عوامل خارجی و داخلی در بیثباتی نقش داشتهاند، این ایده که این گروههای بسیار متفاوت و اغلب مخالف برای رسیدن به این هدف خاص با هم همکاری میکنند، یک تصور غلط است.
