چگونه حمله پیش‌دستانه اسرائیل برتری کامل هوایی را تضمین کرد و چه پیامدهایی برای ایران داشت؟

پرسش شما دو بخش اصلی دارد: چگونگی تضمین برتری کامل هوایی توسط حملات پیش‌دستانه اسرائیل و پیامدهای این حملات برای ایران.

پاسخ به این دو بخش بر اساس اطلاعات موجود در منابع، به شرح زیر است:

چگونه حملات پیش‌دستانه اسرائیل برتری کامل هوایی را تضمین کرد؟

حمله پیش‌دستانه اسرائیل به ایران که «عملیات خط صعودی» (Operation Rising Line) نامیده شد، یک نمونه کلاسیک از یک تهاجم هوایی بود که با دقت بسیار زیاد برنامه‌ریزی و اجرا شد.

این عملیات توسط بیش از ۲۰۰ هواپیمای جنگنده اف-۱۵، اف-۱۶ و اف-۳۵ (معادل ۷۰٪ از نیروی هوایی اسرائیل) انجام شد که ۳۳۰ مهمات مختلف را به بیش از ۱۰۰ هدف در داخل ایران شلیک کردند.

این برتری هوایی از طریق استراتژی چندمرحله‌ای زیر تضمین شد:

۱. کور کردن کامل دفاع هوایی و راداری (Phase 1):

• حملات اولیه به سامانه‌های راداری: نیروی هوایی اسرائیل (IAF) ابتدا با هدف قرار دادن سامانه‌های کشف راداری و باتری‌های دفاع هوایی، حریم هوایی را پاکسازی کرد. موج اول هواپیماهای اسرائیلی غرب ایران در مرز با عراق را هدف قرار دادند، جایی که بخش عمده‌ای از ایستگاه‌های راداری ایران در آنجا واقع شده بودند.
• نتایج کورکننده: اصابت‌های موفقی در صوباشی، مراغه و تبریز گزارش شد. این حملات ایران را برای بقیه شب کاملاً کور کرد.
• سرکوب سامانه‌های دفاع هوایی: به دنبال آن، سرکوب سیستماتیک دفاع هوایی دشمن (SEAD) برای کسب برتری هوایی انجام شد. IAF اعلام کرد که تعدادی از سامانه‌های SA-69s (ماکت ایرانی S-300 روسیه) و همچنین SA-68s، SA-71s و SA-63s کوتاه و میان‌برد را هدف قرار داده است.

۲. عملیات مخفی موساد و عوامل زمینی:

• نفوذ اپراتورها: برای تضمین موفقیت عملیات «خط صعودی»، اسرائیل ماه‌ها قبل از طریق اپراتورهای موساد که «جناح تاریک نیرو» نامیده شده‌اند، نفوذ کرد. این اپراتورها برای شناسایی تأسیسات کلیدی و هدف قرار دادن باتری‌های دفاع هوایی ایران از فاصله نزدیک به داخل ایران رفته بودند.
• ایجاد هرج و مرج: آنها پهپادهای تاکتیکی را از زمین پرتاب کردند و حملات دقیقی را به سامانه‌های دفاع هوایی انجام دادند. همچنین سامانه‌های موشکی ضدتانک اسپایک (Spike ATGM) پیدا شدند که به طور خاص برای کنترل از راه دور از طریق اتصال به اینترنت تغییر یافته بودند تا دارایی‌های نظامی حیاتی را هدف قرار دهند.
• کسب اطلاعات: این نفوذ گسترده توسط موساد نشان می‌دهد که آنها تا اعماق سلسله مراتب ایران نفوذ کرده و اطلاعات دقیقی را جمع‌آوری کرده بودند.

۳. استفاده از پوشش هوایی همسایگان:

• هواپیماهای جنگنده اسرائیلی از پوشش حریم هوایی اردن، سوریه، عراق و حتی شاید عربستان سعودی برای حمله به ایران استفاده کردند. با این حال، اکثر حملات از عراق صورت گرفت، در حالی که هواپیماهای سوخت‌رسان اسرائیلی بر فراز (مانند دیرالزور در شمال شرقی سوریه) در حال پرواز بودند تا هواپیماهای جنگنده خودی را سوخت‌گیری کنند.
• در نتیجه این عملیات، نیروی هوایی اسرائیل «برتری هوایی مطلق را از غرب ایران تا تهران برقرار کرد».

پیامدهای حملات پیش‌دستانه برای ایران

حمله پیش‌دستانه نیروی هوایی اسرائیل، گرچه ایران را کاملاً نابود نکرد، اما برای نیروهای مسلح ایران بسیار ویرانگر بود.

۱. آسیب به توانمندی‌های نظامی و موشکی:

• حمله به مراکز فرماندهی و کنترل (Phase 3): حملات به طور جدی توانایی‌های فرماندهی و کنترل ایران را تخریب کرد. از طریق موشک‌های هوا به زمین با دقت بالا و موشک‌های سنگرشکن، افسران عالی‌رتبه سپاه پاسداران در مناطق مرفه‌نشین شمال تهران هدف قرار گرفتند.
• تخریب سکوهای پرتاب موشک (Phase 2): اسرائیل سکوهای پرتاب موشک‌های بالستیک و برخی پایگاه‌های هوایی مانند پایگاه همدان و پایگاه موشکی کرمانشاه را هدف قرار داد و نابود کرد. این حملات با هدف فلج کردن توانایی ایران برای حملات تلافی‌جویانه طراحی شده بودند.
• کاهش ذخایر موشکی: ایران پس از حمله اولیه (۲۰۰ موشک) در پرتاب‌های بعدی خود کاهش چشمگیری نشان داد؛ مثلاً ۷۰ موشک در ۱۵ ژوئن و کمتر از ۳۰ موشک در ۱۷ ژوئن. این کاهش ممکن است ناشی از اثربخشی حملات هوایی اسرائیل در تخریب ذخایر و پرتابگرها باشد.

۲. تلفات سنگین فرماندهان و متخصصان:

• وزارت بهداشت ایران ۲۲۴ کشته و ۱۲۰۰ زخمی را تأیید کرد.
• بر اساس اطلاعات اسرائیل، شش افسر ارشد ارتش، از جمله فرمانده نیروی پهپادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرمانده سپاه پاسداران، فرمانده نیروی هوایی سپاه و فرمانده پدافند هوایی، حذف شدند.
• علاوه بر این، نه دانشمند وابسته به برنامه هسته‌ای ایران نیز کشته شدند.

۳. آسیب گسترده به تأسیسات هسته‌ای و انرژی:

• تأسیسات هسته‌ای (Phase 4): اسرائیل تأسیسات هسته‌ای ناتانز، سایت اصلی غنی‌سازی اورانیوم ایران را هدف قرار داد و آسیب گسترده‌ای به تأسیسات روی زمین وارد کرد. نیروگاه غنی‌سازی سوخت پایلوت (PFP) که اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی می‌کرد، نابود شد. پست اصلی برق و ژنراتورهای پشتیبان تأمین‌کننده برق مجتمع ناتانز نیز تخریب شدند که احتمالاً عملیات سانتریفیوژهای زیرزمینی را به دلیل قطع برق مختل کرده است.
• انرژی: اسرائیل همچنین تأسیسات نفت و گاز، از جمله میدان گازی جنوب پارس و پالایشگاه فجر جم در بوشهر را بمباران کرد که باعث آتش‌سوزی و توقف تولید ۱۲ میلیون متر مکعب گاز شد.

۴. پیامدهای استراتژیک و امنیتی:

• برتری هوایی دائمی: با کسب برتری کامل هوایی، اکنون هواپیماهای جنگنده اسرائیل می‌توانند در آسمانی بی‌دردسر پرواز کرده و حملات بمباران خود را برای نابودی باتری‌های دفاع هوایی باقی‌مانده، پرتابگرها و سایت‌های تولید موشک ادامه دهند.
• افزایش آسیب‌پذیری: هر چه ایران واحدهای دفاع هوایی بیشتری را از دست بدهد، هواپیماهای اسرائیلی بیشتری قادر خواهند بود کل کشور را بمباران کنند. جایگزینی این تجهیزات نظامی پیشرفته در میانه جنگ بسیار دشوار است.
• مبارزه با جاسوسی: به دلیل نفوذ و لو رفتن اطلاعات (که منجر به حملات دقیق شد)، نیروهای امنیتی ایران یک کارزار گسترده علیه جاسوسان و عوامل خارجی آغاز کردند و اقدام به اعدام جاسوسان خودی کردند.
• انزوا: ایران در این درگیری تنها مانده است؛ حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان فلج شده و روسیه نیز به دلیل درگیری در اوکراین، ایران را رها کرده است.

به طور خلاصه، حملات پیش‌دستانه اسرائیل مانند یک عمل جراحی پیچیده نظامی بود که ابتدا با کور کردن چشم‌ها (رادارها) و از کار انداختن دفاع (سامانه‌های پدافند هوایی) برتری کامل هوایی را تضمین کرد.

پیامد آن برای ایران، از دست دادن سریع زیرساخت‌های هسته‌ای، منابع انرژی و از همه مهم‌تر، تعداد زیادی از رهبران نظامی و علمی بود، که باعث شد ایران در موضع دفاعی قرار گیرد و مجبور به انجام کارزاری گسترده برای شناسایی و مجازات جاسوسان داخلی شود.

این وضعیت باعث شد که ایران در یک «نبرد فرسایشی» (battle of attrition) تنها بماند.