چگونه می‌توان رژیم‌های متحد آمریکا را تغییر داد؟

این یک پرسش کلیدی است که به درک عمیق‌تر سیاست خارجی آمریکا در آمریکای لاتین کمک می‌کند.

انگیزه‌های آمریکا برای تغییر رژیم در ونزوئلا معمولاً چندوجهی هستند و بر اساس تجربه و دیدگاه کارشناسان، به ندرت تنها یک انگیزه یا روایت واحد پشت این اقدامات وجود دارد؛ بلکه ائتلافی از منافع در کار است.

می‌توان انگیزه‌های متعدد آمریکا برای اقدام به تغییر رژیم در ونزوئلا را که در طول بیش از ۲۰ سال توسط دولت‌های مختلف (بوش پسر، اوباما، ترامپ و بایدن) دنبال شده است، به شرح زیر دسته‌بندی و تحلیل کرد:

۱. انگیزه‌های ایدئولوژیک، هژمونیک و مقاومت در برابر چپ‌گرایی

یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌ها، مخالفت تاریخی ایالات متحده با رژیم‌های چپ‌گرا در نیمکره غربی است.

• مخالفت با چپ‌گرایی: ایالات متحده اساساً برای یک قرن، از زمان پیوست تئودور روزولت به دکترین مونرو که حق مداخله برای سرنگونی دولت‌ها را اعلام می‌کرد، با دولت‌های چپ‌گرا مخالف بوده است. این هدف‌گیری حتی دولت‌های اصلاح‌طلب (مانند آربنز در گواتمالا در سال ۱۹۵۴ یا غنا در سال ۱۹۶۱) را نیز شامل شده است.
• مقاومت در برابر هژمونی: هوگو چاوز یک چپ‌گرا و ملی‌گرا (یا پان آمریکای لاتینیست) بود که در برابر هژمونی آمریکا در نیمکره غربی مقاومت کرد، و این امر او را به یک هدف تبدیل کرد. تلاش برای کودتا علیه چاوز در سال ۲۰۰۲ شاهدی بر این تاریخ است.

۲. انگیزه‌های اقتصادی و منابع (نفت)

نفت یک انگیزه بسیار بزرگ و حیاتی برای واشنگتن بوده و همچنان باقی است.

• بزرگترین ذخایر جهان: ونزوئلا میزبان مقادیر زیادی نفت است و بر اساس بسیاری از گزارش‌ها، دارای بزرگترین ذخایر اثبات‌شده نفتی جهان، حتی بیشتر از عربستان سعودی، به ویژه در کمربند اورینوکو است.
• تاریخ ملی‌سازی: تا پیش از ملی‌سازی صنعت نفت در دهه ۱۹۷۰، این صنعت عموماً توسط ایالات متحده اداره و مالکیت می‌شد. از دهه ۱۹۹۰، ایالات متحده به دنبال سهم بزرگی از میدان‌های نفتی عظیم اورینوکو بوده است.
• درگیری با شرکت‌های آمریکایی: در دهه ۲۰۰۰، چاوز اصرار داشت که منافع ونزوئلا باید اکثریت امتیازات نفتی را داشته باشد. پس از اعتراض اگزون موبیل، این شرکت ملی شد. در آمریکا، دست زدن به صنعت نفت آمریکا به منزله «دلیل جنگ» تلقی می‌شود.
• هدف قرار دادن پتروونتسا (PDVSA): آمریکا می‌خواهد ونزوئلا در دستان دوستدار خود قرار گیرد. ترامپ شرکت ملی نفت ونزوئلا (PDVSA) را با محدود کردن تمامی امور مالی‌اش به زانو درآورد، دارایی‌های آن را در ایالات متحده ضبط کرد و آن‌ها را به خوان گوایدو، که توسط کاخ سفید به عنوان «رئیس‌جمهور واقعی» تعیین شده بود، واگذار کرد.
• حمایت از منافع منطقه‌ای: انگیزه دیگر برای سرنگونی دولت ونزوئلا، حمایت از عملیات سودآور اگزون موبیل در گویان در همسایگی ونزوئلا است، به خصوص که ونزوئلا در مورد آن قلمرو ادعای ارضی دارد. جستجوی آمریکا برای تغییر رژیم ونزوئلا: نفت و سیاست های گانگستری

۳. سیاست داخلی آمریکا

سیاست خارجی در قبال ونزوئلا به منافع داخلی و رأی‌گیری در ایالات متحده گره خورده است.

• تأثیر فلوریدا: مارکو روبیو، سناتور فلوریدا، که نماد این انگیزه است، از سرنگونی دولت‌های چپ‌گرا در آمریکای لاتین (کوبا، نیکاراگوئه، ونزوئلا) حمایت می‌کند.
• مهاجران و آراء: این موضع‌گیری در میان جامعه مهاجران در جنوب فلوریدا محبوبیت زیادی دارد و برای پیروزی در ایالت فلوریدا که یک ایالت چرخشی مهم با رأی الکترال بالاست، حیاتی است.
• انتقام شخصی: انتصاب مارکو روبیو به سمت وزیر امور خارجه (در متن به اشتباه عنوان شده و باید به تأثیرگذاری او اشاره کرد)، به او این امکان را می‌دهد که انتقام شخصی‌اش را عملی سازد.

۴. رقابت قدرت‌های بزرگ (جنگ نیابتی آمریکا و روسیه)

روابط ونزوئلا با روسیه به صحنه‌ای برای درگیری‌های ژئوپلیتیکی تبدیل شده است.

• ونزوئلا به عنوان متحد: ونزوئلا، تا حدی تحت فشار آمریکا و تا حدی به دلایل ایدئولوژیک، به روسیه به عنوان یک متحد و تأمین‌کننده نظامی می‌نگرد.
• سیاست “حیاط خلوت”: آمریکا که خود در همسایگی روسیه (اوکراین) و چین (دورتادور چین) مداخله می‌کند، اما بر اساس دکترین مونرو (۱۸۲۳) اعلام کرده است که هیچ قدرت دیگری نباید وارد “همسایگی ما” (نیمکره غربی) شود.
• منطقه امنیتی: این رقابت بزرگ خطرناک‌ترین بخش داستان است؛ چرا که واشنگتن نمی‌خواهد روسیه یا چین در کوبا یا ونزوئلا حضور نظامی داشته باشند. تجهیز ونزوئلا توسط روسیه به سلاح، می‌تواند به عنوان عاملی برای جنگ از دید آمریکا تلقی شود.

تحلیل روایات توجیه‌گر

علاوه بر انگیزه‌های واقعی، دولت آمریکا اغلب روایت‌ها و توجیه‌هایی را برای پوشش اهداف واقعی خود ایجاد می‌کند:

• تروریسم مواد مخدر: این روایت، که اخیراً مطرح شده است، «بی‌اساس‌ترین» توجیه است و ارتباطی با واقعیت ندارد.
• ترویج دموکراسی: این توجیه در راستای توجیهات لیبرال دموکراتیک دهه‌های گذشته برای جنگ‌ها قرار می‌گیرد. ایالات متحده از ابزارهایی مانند تأمین مالی سازمان‌های غیردولتی (NGOs) و رسانه‌های خارجی برای براندازی استفاده می‌کند. هنگامی که دولت هدف با این اقدامات مقابله می‌کند، آمریکا آن را «ضددموکراتیک» می‌خواند.

این تاریخچه نشان می‌دهد که تغییر رژیم یک ابزار استاندارد در زرادخانه سیاست خارجی آمریکا است.

همانطور که یک قایقران باتجربه برای رسیدن به مقصد خود از ترکیب باد، جریان آب و پارو زدن استفاده می‌کند، آمریکا نیز برای دستیابی به هدف تغییر رژیم در ونزوئلا، ترکیبی از نفت (منابع)، ایدئولوژی (مخالفت با چپ‌گرایی)، سیاست داخلی (جلب آراء در فلوریدا) و رقابت قدرت‌های بزرگ (مقابله با روسیه) را به کار می‌گیرد.