اسرائيل چگونه به برتری کامل هوایی دست یافت و پیامدهای عملیاتی آن چیست؟

پرسش شما در مورد دستیابی اسرائیل به برتری کامل هوایی (Air Supremacy) و پیامدهای عملیاتی آن، بر اساس منابع موجود، موضوع اصلی عملیات «خط در حال صعود» (Operation Rising Line) اسرائیل علیه ایران است.

## دستیابی اسرائیل به برتری کامل هوایی

عملیات «خط در حال صعود» اسرائیل یک نمونه کلاسیک از یک **حمله هوایی برنامه‌ریزی‌شده و اجراشده با کمال محض** بود.

این عملیات که با هدف کسب برتری هوایی انجام شد، چهار مرحله اصلی داشت و بیش از ۲۰۰ فروند جت جنگنده F-15، F-16 و F-35 (معادل **۷۰ درصد نیروی هوایی اسرائیل**) در آن شرکت کردند و ۳۳۰ مهمات مختلف را به بیش از ۱۰۰ هدف در داخل ایران شلیک کردند.

نحوه دستیابی اسرائیل به برتری هوایی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

۱. **عملیات کور کردن و پاکسازی اولیه (فاز ۱):**
* نیروی هوایی اسرائیل (IAF) ابتدا با هدف قرار دادن سامانه‌های راداری و سامانه‌های پدافند هوایی، **فضای هوایی را پاکسازی کرد**.
* موج اول هواپیماهای اسرائیلی، غرب ایران در امتداد مرز عراق را هدف قرار دادند، جایی که بخش عمده ایستگاه‌های راداری ایران قرار داشتند (مانند سوباشی، مراغه و تبریز). این اقدام **ایران را برای بقیه شب به طور کامل کور کرد**.
* این حملات با **سرکوب سیستماتیک پدافند هوایی دشمن (SEAD)** برای به دست آوردن برتری هوایی دنبال شد. اهداف شامل SA69 (نمونه ایرانی S300 روسی) و همچنین سامانه‌های کوتاه‌برد و میان‌برد SA68، SA71 و SA63 بودند.
* حتی سامانه‌های موشکی سطح به هوای واقع در داخل تهران نیز هدف قرار گرفته و منهدم شدند.

۲. **تضعیف قبلی سامانه‌ها:** اسرائیل پیش از این نیز بخش قابل توجهی از رادارها و سامانه‌های پدافند هوایی ایران را پس از حملات مشابه در آوریل و اکتبر ۲۰۲۴ تضعیف کرده بود، بنابراین عملیات جدید صرفاً تکرار عملیات قبلی، اما در مقیاسی بسیار بزرگتر بود.

۳. **نفوذ و عملیات زمینی موساد:** برای تضمین موفقیت، اسرائیل از روش‌های دیگری نیز استفاده کرد. **عوامل موساد ماه‌ها قبل در ایران نفوذ کرده بودند** تا تأسیسات کلیدی را شناسایی و بعداً سامانه‌های پدافند هوایی ایران را از نزدیک هدف قرار دهند. آنها از پهپادهای تاکتیکی (مانند Skylark) و احتمالاً سامانه‌های Spike ATGM اصلاح‌شده برای کنترل از راه دور استفاده کردند تا قابلیت‌های پدافند هوایی ایران را تحت فشار قرار داده و هرج و مرج ایجاد کنند.

۴. **تحکیم برتری:** به دنبال این حملات، برتری هوایی اسرائیل **”کامل”** توصیف شد. در روز دوم حملات (۱۴ ژوئن)، فرماندهان اعلام کردند که **مسیر تهران هموار شده است**. نیروی هوایی اسرائیل اعلام کرد که برتری هوایی را از غرب ایران تا تهران تثبیت کرده است. عملیات‌های بعدی نشان داد که نیروی هوایی اسرائیل در تلاش است تا **برتری هوایی را بر کل حریم هوایی ایران** برقرار کند (مانند حمله به یک هواپیمای سوخت‌رسان در مشهد، در فاصله ۲۳۰۰ کیلومتری از اسرائیل).

## پیامدهای عملیاتی برتری هوایی

کسب برتری هوایی کامل توسط اسرائیل، پیامدهای عملیاتی ویرانگری برای نیروهای مسلح ایران به همراه داشته است:

۱. **آزادی عمل کامل در آسمان ایران:**
* با تسلط بر آسمان، جت‌های جنگنده اسرائیلی می‌توانند **”بدون چالش وارد و خارج شوند”**.
* این امر به هواپیماهای جنگی اسرائیلی اجازه می‌دهد تا **عملیات بمباران خود را در سراسر ایران** برای از بین بردن پدافند هوایی، پرتابگرهای موشک و سایت‌های تولید موشک باقی‌مانده ادامه دهند.
* با پاک شدن آسمان، هواپیماهای اسرائیلی توانستند بسیار نزدیکتر به اهداف خود پرواز کرده و از مهمات ارزان‌تری مانند **بمب‌های گلاید اسپایس ۲۵۰** استفاده کنند.

۲. **تضعیف شدید فرماندهی و کنترل (C2):**
* اسرائیل به طور جدی قابلیت‌های فرماندهی و کنترل ایران را تضعیف کرد.
* حملات با دقت بالا، افسران ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در نیمه‌های شب هدف قرار دادند.
* شش افسر ارشد ارتش، شامل فرماندهان نیروی پهپادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرمانده سپاه، فرمانده نیروی هوایی سپاه و فرمانده پدافند هوایی، به همراه ۹ دانشمند مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، کشته شدند.

۳. **حمله به تأسیسات هسته‌ای:**
* اسرائیل تأسیسات هسته‌ای ایران را برای دور دوم هدف قرار داد.
* حملات آسیب گسترده‌ای به تأسیسات روی زمین در نطنز وارد کرد، از جمله **تخریب کارخانه غنی‌سازی سوخت پایلوت** که اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کرد.
* پست اصلی برق و ژنراتورهای پشتیبان تأمین‌کننده مجتمع نطنز نیز منهدم شدند، که به طور بالقوه عملیات سانتریفیوژهای زیرزمینی را به دلیل قطع برق مختل می‌کند.
* مراکز دیگری مانند مرکز فناوری هسته‌ای اصفهان و تأسیسات تبدیل اورانیوم نیز هدف قرار گرفتند.

۴. **تخریب زیرساخت‌های حیاتی:**
* پرتابگرهای موشک‌های بالستیک ایران (که در کانتینرهای ساده پنهان شده بودند) و برخی پایگاه‌های هوایی مانند همدان منهدم شدند تا حملات تلافی‌جویانه ایران فلج شود.
* اسرائیلی‌ها همچنین زیرساخت‌های انرژی ایران را بمباران کردند، از جمله تأسیسات نفت و گاز در میدان گازی پارس جنوبی و پالایشگاه فجر جم در بوشهر، که باعث آتش‌سوزی و توقف تولید گاز شد. انبارهای نفت و بنزین در تهران نیز هدف قرار گرفتند.

۵. **کاهش توانایی پاسخ ایران:**
* تعداد پرتاب موشک‌های ایران به اسرائیل پس از موج اول (۲۰۰ موشک در ۱۳ ژوئن) به شدت کاهش یافت (۱۰۰ موشک در روز بعد، ۷۰ موشک در ۱۵ ژوئن، ۴۰ موشک در ۱۶ ژوئن، و کمتر از ۳۰ موشک در ۱۷ ژوئن). این کاهش نشان می‌دهد که حملات هوایی اسرائیل در **تخریب ذخایر موشکی و پرتابگرهای دشمن بسیار مؤثر بوده است**.
* به طور کلی، ایران رادارها، واحدهای پدافند هوایی و پرتابگرهای موشک زیادی را با نرخی شتابان از دست داده است، و **جایگزینی این تجهیزات نظامی پیشرفته در میانه جنگ بسیار دشوار است**.

**تشبیه برای درک بهتر:**
دستیابی به برتری کامل هوایی مانند آن است که در یک بازی شطرنج، حریف تمام مهره‌های شما که وظیفه دفاع از پادشاه (هواپیماهای اسرائیلی) را دارند، از روی صفحه حذف کرده باشد.

این امر به اسرائیل اجازه می‌دهد تا با آزادی کامل و بدون نگرانی از پاسخ، مهره‌های اصلی (تأسیسات هسته‌ای و فرماندهی) را هدف قرار دهد و بازی را به نفع خود ادامه دهد.