چگونه برتری اقتصادی، صنعتی، و نهادی چین، اهرم استراتژیک آمریکا را به طور دائم کاهش داد؟

بر اساس منابع موجود، چین از طریق ترکیبی از قدرت اقتصادی، توان صنعتی و برنامه‌ریزی بلندمدت، به «جرم بحرانی قدرت» دست یافته است که اهرم استراتژیک ایالات متحده را نه تنها به چالش کشیده، بلکه به طور دائم کاهش داده است.

این تغییر موازنه صرفاً یک پیش‌بینی نیست، بلکه واقعیتی ساختاری است که واشنگتن توانایی تغییر معکوس آن را از دست داده است.

در ادامه، مکانیزم‌های دقیقی که طی آن‌ها این برتری‌ها منجر به افول اهرم فشار آمریکا شدند، تشریح می‌شوند:

۱. ایجاد «اقتصاد کلان خودکفا» و بی‌اثر کردن تحریم‌ها چین موفق شده است نخستین «اقتصاد کلان خودکفا» (Self-sufficient mega economy) در تاریخ را بسازد که از نظر صنعتی، تکنولوژیکی و مالی مستقل است.

ایالات متحده در گذشته می‌توانست کشورها را با محدود کردن دسترسی آن‌ها به بازار آمریکا تنبیه کند، اما امروز چین دارای بزرگترین پایگاه تولیدی و بزرگترین بازار مصرف در تاریخ است.

• ظرفیت صنعتی: چین اکنون بیشتر از مجموع بقیه جهان فولاد تولید می‌کند و تعداد کشتی‌هایی که در یک سال می‌سازد برابر با تولید ده سال ایالات متحده است.
• شکست اهرم تحریم: زمانی که کشوری به بزرگترین تولیدکننده جهان تبدیل می‌شود، تحریم‌ها دیگر مانند گذشته به آن آسیب نمی‌زنند و تهدیدها آن را نمی‌ترسانند. ایالات متحده دیگر نمی‌تواند چین را منزوی کند، زیرا چین خودِ هسته صنعتی جهان است و قطع دسترسی به آن برای اکثر دولت‌ها و شرکت‌ها آسیب‌زاتر از قطع دسترسی به آمریکاست.

۲. ساخت سیستم‌های نهادی موازی و پایان انحصار دلار برای دهه‌ها، سلطه آمریکا بر جهان از طریق کنترل سیستم‌هایی مانند شبکه بانکی سوئیفت (SWIFT)، دلار آمریکا و نهادهای مالی غربی اعمال می‌شد. چین با مطالعه دقیق این ساختار، سیستم‌های موازی جهانی ایجاد کرد که تحت کنترل آمریکا نیستند:

• جایگزین‌های مالی و لجستیکی: چین سیستم پرداخت بین‌بانکی فرامرزی (CIPS) را به عنوان جایگزین سوئیفت، یوان دیجیتال را جایگزین سیستم ذخیره دلار، و بنادر و شبکه حمل‌ونقل «کمربند و جاده» را جایگزین شبکه‌های کشتیرانی غربی کرده است.
• نهادهای تکنولوژیک: زیرساخت‌های مخابراتی هواوی و نهادهای مالی آسیایی به عنوان جایگزین‌هایی برای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول عمل می‌کنند.
• نتیجه استراتژیک: این اقدام هوشمندانه باعث شده است که اگر آمریکا تحریم کند، چین مسیر خود را تغییر دهد و اگر آمریکا تهدید کند، کشورهای دیگر اکنون «گزینه جایگزین» داشته باشند.

۳. ادغام عمیق در «جنوب جهانی» و تغییر اتحادها چین به شیوه‌ای در جنوب جهانی (آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و خاورمیانه) نفوذ کرده که بسیار عمیق‌تر از نفوذ آمریکاست. پکن به جای ارائه ایدئولوژی، «زیرساخت» ارائه می‌دهد و به جای فشار سیاسی، «مشارکت» پیشنهاد می‌کند.

• این کشورها اکنون چین را شریک اصلی توسعه خود می‌دانند و برای راه‌آهن، بنادر، انرژی و تکنولوژی به پکن روی می‌آورند.
• بسیاری از متحدان آمریکا، از جمله در اروپا و خاورمیانه، اکنون وابستگی اقتصادی بیشتری به چین دارند تا وابستگی نظامی به ایالات متحده، که این امر قدرت ائتلاف‌سازی واشنگتن را محدود می‌کند.

۴. برتری تکنولوژیک و جغرافیایی نخبگان واشنگتن همچنان بر این باورند که در تکنولوژی پیشتاز هستند، اما شکاف تکنولوژیک در حوزه‌هایی مانند 5G، هوش مصنوعی، انرژی سبز و زیرساخت‌های باتری به نفع چین تغییر کرده است. حتی در زمینه نیمه‌هادی‌های پیشرفته که آمریکا هنوز برتری دارد، این برتری شکننده است و با بلوغ اکوسیستم داخلی چین از بین خواهد رفت. علاوه بر این، یک عدم تعادل ساختاری جغرافیایی وجود دارد:

• چین در منطقه خود و در “حیاط خلوت” خود عمل می‌کند (بازی خانگی)، در حالی که ایالات متحده باید قدرت خود را از آن سوی اقیانوس اعمال کند (بازی خارج از خانه).
• این فاصله جغرافیایی و خطوط تدارکاتی، چالش‌هایی ایجاد می‌کند که ارتش آمریکا نمی‌تواند بر آن‌ها غلبه کند.

نتیجه‌گیری برتری چین ناشی از پرخاشگری نبود، بلکه حاصل جغرافیا، صنعت و زمان بود.

ایالات متحده وارد مرحله‌ای شده است که منابع از آن به عنوان «فاز وحشت استراتژیک» یاد می‌کنند؛ لحظه‌ای که ابرقدرت متوجه می‌شود دیگر نمی‌تواند نتایج را دیکته کند.

واقعیت ساختاری این است که آمریکا دیگر نمی‌تواند جلوی چین را بگیرد زیرا چین دارای وزن اقتصادی، ظرفیت صنعتی و مومنتوم استراتژیک بسیار بالایی است.

استعاره: می‌توان این وضعیت را به مسابقه‌ای تشبیه کرد که در آن ایالات متحده همچنان تصور می‌کرد “داور” بازی است و می‌تواند قوانین را تعیین و متخلفان را اخراج کند، اما ناگهان متوجه شده است که چین نه تنها بازیکن قدرتمندتری شده، بلکه “زمین بازی” و “استادیوم” جدیدی ساخته است که اکثر تماشاگران و بازیکنان دیگر به آنجا نقل مکان کرده‌اند.

در این استادیوم جدید، سوت‌های داور قدیمی دیگر شنیده نمی‌شود.